‘Traditie is dat een nieuw benoemd bestuurslid uit de Rijnlandse hensbeker een slokje mag nemen. Van oudsher symboliseerde het drinken uit deze beker dat het bestuurscollege en het hoogheemraadschap van Rijnland als één belangengemeenschap werd gezien. Daarnaast werd hij ook gebruikt als teken van vriendschap en werden geschillen bijgelegd door het drinken uit de beker. Dat verhaal, daar gaat het mij om. Dat te blijven vertellen, is – naast de primaire taken te zorgen voor schoon drinkwater en droge voeten – een belangrijke opgave voor ons’.
Jeroen Haan is dagvoorzitter van de themabijeenkomst Waterbeheer en Erfgoed op 30 november aanstaande. De dag wordt verzorgd door stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) en de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB), samen met de Unie van Waterschappen. ‘Een themadag’, geeft Jeroen Haan aan, ‘die de deelnemers de boodschap wil meegeven hoe belangrijk het is om ons bewust te zijn van de zo kansrijke combinatie tussen de functionele, technische kanten van waterbeheer en de instrumenten die daarvoor dienen, en de zachte kanten ervan, de verhalen en tradities’. Hij refereert aan een recent rapport van de OESO, Waterbeheer in Nederland – Klaar voor de toekomst?, dat de mate beoordeelde waarin de organisatie van het Nederlandse waterbeheer is toegerust op toekomstige uitdagingen. ‘Ons waterbeheer is op orde, maar ons waterbewustzijn is dat veel minder, concludeerde de OESO. Ik zie voor de waterschappen een belangrijke taak weggelegd om juist aan de hand van de verhalen en tradities de publieke bewustwording te versterken, zeker als het gaat om nieuwe opgaven die de klimaatveranderingen met zich meebrengen’.
De verbinding maken tussen onze tradities en verhalen met het feitelijke waterbeheer noemt ook Akke de Vries-Oosterveen als een opgave met veel win-win mogelijkheden. Zij is spreekster op de studiedag en in het dagelijkse leven directeur van De waterfabriek – voor erfgoedvragen De Waterfabriek. ‘De klimaatveranderingen leiden tot prognoses van wateroverlast die ingrijpend waterbeheer impliceren. Oud gedrag kan daarbij helpen. Onze voorouders waren bijvoorbeeld gewend aan amfibisch grondgebruik. We kunnen veel leren van die oude ervaringen en zo zijn er ongetwijfeld meer oude werk- en woonvormen die we opnieuw kunnen gaan hanteren’.
Akke de Vries-Oosterveen stelt dat we ‘in het verleden altijd op een heel dynamische wijze met het water zijn omgegaan. Dat zijn we helaas door de technologische vooruitgang verleerd’. Ze pleit daarom voor het creëren van experimenteergebieden. ‘Plekken waar we weer kunnen leren van natuurlijke processen. Hoe werken die, en hoe kunnen we daarmee omgaan. Welke andere functies kunnen we geven aan bij tijd en wijle natte gebieden?’ Welke (andere) gewassen kunnen er groeien? Hoe kunnen we er zelf (blijven) wonen? Betrek daarbij ons cultureel erfgoed, geef het een maatschappelijke rol in het reflecteren op de wijze waarop we in het verleden vaak zo creatief om konden gaan met natuurverschijnselen. Adaptief wonen en werken – het wordt nu als iets nieuws gebracht – is van alle tijd’.
Cultuur en cultuurhistorie zijn de zuurstof voor onze samenleving, zegt Akke de Vries-Oosterveen. ‘Kunst en erfgoed zijn niet alleen leuk, maar juist essentieel voor een maatschappij. Erfgoed inzetten als vertrekpunt en inspiratiebron kan helpen om nieuwe ontwerpoplossingen te vinden in ruimtelijke opgaven, en dat geldt zeker ook voor het waterbeheer. Kunnen terugkijken over onze schouder, en kunnen vooruitkijken naar de aanstaande opgaven, geeft energie aan een samenleving.’
Zo beziet ook Jeroen Haan het cultureel erfgoed dat zijn waterschap rijk is. ‘Er staan prachtige, wereldberoemde monumenten tussen, zoals het stoomgemaal-museum de Cruquius in de Haarlemmermeer. Maar ook heel veel molens en andere objecten waar je als waterschap voor moet zorgen en dient te onderhouden. Soms, zoals met de molens, is het verstandiger daarvoor een aparte stichting op te richten. Vaak ook zoek je naar een nieuwe functie van het gebouw, om zo het verhaal te behouden en met de herinnering aan het verleden de toekomst nieuwe energie te geven.’
De themadag Waterbeheer en Erfgoed vindt donderdag 30 november plaats in het Erfgoedpark Batavialand, Oostvaardersdijk 113 in Lelystad. Het programma start om 09.30 uur en eindigt om 16.00 uur met een borrel. Ook voor de lunch wordt gezorgd. Wilt u zich aanmelden klik dan hier. Deelname aan de bijeenkomst is gratis.
