‘Wat is er nodig om volhoudbare landbouw te creëren? Daar draait het om in het UP Kennis project “Verrijkende landbouw”’, lichten Liesbeth Schipper van RHDHV en Bart van der Mark van de gemeente Ede toe. ‘Alle bij de landbouw betrokken partijen zijn het erover eens; er ligt voor iedereen een nieuwe rol in het verschiet’.
Bart van der Mark (Gemeente Ede) en Liesbeth Schipper (RHDHV) – eigen foto
Verrijkende landbouw is een projectvoorstel van het Initiatief Bewust Bodemgebruik binnen het Uitvoeringsprogramma (UP) van het Convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020. Het project wordt uitgevoerd door een samenwerkingsverband van Commonland, Kadaster, ReBuilT en De Coöperatieve Samenleving, Aequator en RHDHV (projectleiding). De gemeente Ede en andere overheden ondersteunen het project.
Gedeelde zorgen
Liesbeth Schipper van RHDHV vertelt: ‘Het project is opgezet vanuit de zorgen die eigenlijk alle betrokkenen hebben over de huidige landbouw en de effecten daarvan op onder andere het bodem en watersysteem. Die systemen raken uitgeput, de kwaliteit daalt aanzienlijk en dat geldt bijvoorbeeld ook voor de biodiversiteit. Een breed gedragen zorg, ook door de landbouwers zelf. Iedereen deelt de mening dat we naar een transitie moeten waarbij we meer gebiedsgericht een volhoudbare landbouw ontwikkelen. We willen werken aan een andere, betere relatie tussen landbouw, voedselproductie en ruimtelijke planvorming, met aandacht voor een gezond bodemsysteem, klimaatbestendigheid en voedselzekerheid. Daartoe worden al tal van initiatieven opgezet, die beogen bij te dragen aan een productieve en veerkrachtige landbouw’.
Integrale voedselstrategie
Bart van der Mark is adviseur bodem en ondergrond bij de gemeente Ede, de eerste Nederlandse gemeente die een voedselbeleid(splan) heeft. ‘Dat komt onder andere omdat wij een gemeente zijn in de FoodValley. Vanwege de aanwezige landbouw en het daarbij ontwikkelde food- en kenniscluster, met onder andere Wageningen Universiteit, past dit goed bij ons als Ede. Daarnaast beheert de landbouw natuurlijk ook veel grond. Een belangrijk deel daarvan maakt onderdeel uit van het Natura2000-gebied om de biodiversiteit te behouden. Voor ons staat een integrale landbouw- en voedselstrategie voorop. Daarin worden de voedselopgaven niet als losse vraagstukken, maar als puzzelstukjes van één systeem aangepakt. Nauwe samenwerking met de landbouwers binnen onze gemeente (en regio) is essentieel. Zij immers zijn zowel producenten van voedsel als beheerders van het landschap’.
‘Binnen de Regio FoodValley werkt Ede met zeven andere gemeenten, ondernemers en onderwijs/onderzoek samen aan de toekomst van de regio waarin landbouw en voedsel belangrijke pijlers zijn. Om voor de toekomst zowel voedselproductie veilig te stellen als ook onze karakteristieke landschappen te behouden werken we samen aan uitdagingen die er zijn op gebied van milieu, bodem en biodiversiteit’.
Analyse van bestaande regime
‘Binnen het project Verrijkende landbouw’, vervolgt Liesbeth Schipper, analyseren we allereerst het gehele regime van geschreven en ongeschreven regels die voor de landbouw gelden. Op basis daarvan werken we aan een nieuw systeem, gericht op een volhoudbare landbouw. Alle partijen in de voedselketen doen daaraan mee, van agrariërs, via de handel tot en met de consumenten. Ook de overheid zal een belangrijke rol spelen in de transitie, als de hoeder van de publieke waarden, zoals een gezond bodemsysteem. De aanstaande Omgevingswet biedt daarvoor ook een ideaal hulpmiddel. Deze wet gaat geheel uit van een integrale gebiedsbenadering en voedselproductie hoort dus daarbij. Ze wijst op bestaande initiatieven zoals ‘De Coöperatieve investeerder en ‘Herenboeren’. Een Herenboerderij is een duurzaam opererend, kleinschalig coöperatief gemengd bedrijf. De leden vormen een coöperatie en zijn naast eigenaar ook afnemer, investeerder, producent en consument van producten die de boerderij voortbrengt. ‘We gebruiken al die ervaringen en borgen de opgedane kennis. Dat alles onder het motto “Het nieuwe moet normaal worden”.’
Het project Verrijkende landbouw is nog maar kort geleden gestart. Op 20 juni is er de eerste zogenoemde synthesedag. Dan komt een groot aantal bouwstenen op tafel die samen moeten leiden tot een nieuw ontwerp voor een volhoudbare landbouw.
Duurzaam Europa
Van de Mark wijst tot slot op de participatie van de gemeente Ede in ‘Rural-Urban Europe’. ‘Daarbij wordt gebruik gemaakt van de bevindingen van ROBUST, die bijdragen aan sterke, wederzijds ondersteunende verbindingen tussen landelijke en stedelijke gebieden. Dat is de sleutel tot het realiseren van slimme, circulaire en inclusieve ontwikkelingen. Gemeentelijke participaties die hard nodig zijn om te komen tot een gezond en duurzaam voedselbeleid. ‘Daarom’, zegt hij, ‘zoekt de gemeente een balans tussen het economische belang van landbouwers en een gezonde bodem’. Hij verwijst naar een uitspraak van zijn wethouder, Willemien Vreugdenhil: ‘Uiteindelijk is een gezonde bodem en gezond water in beken en sloten de basis voor alles wat groeit en daarmee wat leeft, en wordt de boer de dokter van de toekomst. Want gezonde voeding levert een gezond lichaam op en een gezonde geest.’
