Lucas Hofland (1899-1969) was een gepassioneerd amateur-geoloog. Hij verzamelde tijdens zijn leven een grote collectie zwerfstenen, die hij als erfenis de gemeente Laren schonk. Het legde de basis voor een museaal educatief centrum waar jong en oud kennismaken met geologie.
Leerlingen van de vijfde klas vwo van het Stedelijk Gymnasium Hilversum krijgen onderwijs in het Geologisch Museum Hofland – foto ENBO
Welkom in mijn heilige grot
Dankzij de inspanningen van de lokale afdeling van het Nederlandse Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (NIVON) kon de verzameling stenen worden tentoongesteld. Eerst in een oude boerderij aan het Zevenend en vanaf 1988 in het voormalige, en daartoe uitgebreide Tolhuis aan de Hilversumse weg. Schoolklassen, maar ook de individuele bezoekers, leren er veel over het ontstaan van de aarde, de geologische geschiedenis van het Gooi en over de gesteentekringloop, zichtbaar gemaakt op een groot wandpaneel. Via een koker, een loep en een draaipaneel worden 100.000 jaar oude warmwaterschelpen zichtbaar. Verderop liggen de botten van de eerste bewoners van het Gooi. In urnen zijn nog de resten te zien van crematies. Er liggen primitieve werktuigen en een bronzen bijl van ongeveer 1800 v Christus, gevonden op de hei bij Bussum. Er zijn leuke ontdekkingen te doen, zoals uit de tijd van het Carboon (meer dan 300 miljoen jaar geleden). Nederland lag toen op de evenaar en had het bijbehorende vochtige en beklemmend warme klimaat.
Van heel oud naar heel nieuw
Met de woorden ‘Kinderen en grote mensen, welkom in mijn heilige grot’ heet een oude, wijze sjamaan de bezoekers welkom. In de door kunstenaar Hans Brinkerink vormgegeven druipsteengrot, met stalagmieten, stalactieten en levensechte afbeeldingen van prehistorische dieren, wordt teruggegaan naar 66 miljoen jaar geleden, toen een enorme meteoriet insloeg, en de geschiedenis van de mens begon.
Veel aandacht ook voor zaken als de CO2 opslag. Een informatieve video maakt duidelijk hoe de tijdreis van koolstofdioxide verloopt en met welke vervuilingsproblemen we op dit moment te maken hebben.
Museum Hofland in Laren – foto ENBO
Gerard Höweler
Buiten in de Stenentuin liggen tal van grote en kleine zwerfkeien. Een kunstwerk van Gerard Höweler laat de binnenzijde van een Migmatiet zien, een grote metamorfe zwerfsteen.
Het museum wordt draaiend gehouden door ruim 90 vrijwilligers, vertelt een van de gidsen. Jaarlijks worden zo’n 10.000 bezoekers ontvangen, naast zo’n 70 schoolklassen.
In samenwerking met TNO wordt een tijdelijke tentoonstelling over vulkanisme in Nederland voorbereid, die naar verwachting in het vroege voorjaar opent.
Zeven bergjes
Wie de moeite neemt de hei richting Hilversum op te lopen ziet al snel ‘de Zeven Bergjes’ liggen. Het zijn er geen zeven, eigenlijk negen. Maar zeven is religieus gezien een aantrekkelijker aantal. Zo’n vierduizend jaar geleden werden ze als grafheuvels opgeworpen. Niet om, zoals tot die tijd gebruikelijk, de overledenen in te begraven, maar om de urnen met de as te bewaren. Het was de tijd van het Neolithicum en de Bronstijd en men begon de overledene te cremeren. Een gebruik dat zich daarna ook in de IJzertijd voortzette.
Bij opgravingen rond 1840 werden 32 urnen gevonden. Deze worden nu bewaard in het Museum Hilversum. Bij latere opgravingen begin vorige eeuw werden ook voorwerpen als pijlpunten, een strijdhamer en aardewerk gevonden. En nog in 1988 werd een vuurstenen paleolithisch fragment van een type bladspits gevonden, dat tot dan toe niet in Nederland was aangetroffen.
Grootste Nederlandse urnenveld
De Zuiderheide en de verderop gelegen Westerheide omvatten een van de grootste bewaard gebleven urnenvelden van Nederland. Eigenlijk kun je er tegen geen steen trappen, alles is een monument. Elke tijd is vertegenwoordigd. De overgang van Steentijd naar Metaaltijd en van het nomadische jagersbestaan van de vroege bewoners van het Gooi naar een permanente vestiging liggen, in archeologische zin, voor het oprapen.
Volg ‘De archeologische en geologische wandelroute’ van en naar het Geologisch Museum Hofland en je waant je deel uit te maken van dit cultuurlandschap, waar onze voorouders deel van uitmaakten, zoals net op hun beurt al onze nazaten dat zullen doen.
Overigens is het Gooi nog veel eerder bewoond geweest. Er zijn vondsten van Neanderthalers gedaan van 120.000 jaar geleden. In 1969 werden in het Corversbos bewerkte vuurstenen gevonden en op de stuwwal van Huizen werd een laat-Neanderthaler vindplaats opgegraven. Samen met Mander in Overijssel zijn het deze drie plekken waar relatief grote concentraties van vondsten zijn gedaan die aan hen herinneren.
Adres Hilversumseweg 51, 1251 EW Laren, geopend op woensdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 13.00 uur tot 16.30 uur. Zie ook www.geologischmuseumhofland.nl.
