Gezond bodem- en watersysteem legt basis voor duurzamere landbouw

Het werkt goed om vanuit de zes fundamentele functies van het bodem en watersysteem een gebiedsproces naar een nieuw volhoudbaar en levensvatbaar landbouwsysteem te starten! Een belangrijke eerste stap voor de ontwikkeling van een gebiedsbenadering op basis van nieuwe perspectieven op ‘Land, ‘Waarde’ en ‘Mens’. Dat concludeert Liesbeth Schipper na de eerste workshop over het gebied ‘De Valk’ bij Ede, voor het UP -project ‘Verrijkende Landbouw’.

Foto: eigen foto

Gezond landbouwsysteem
‘Verrijkende landbouw’ is een programma van het Initiatief Bewust Bodemgebruik binnen het Uitvoeringsprogramma (UP) van het Convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020. Het is erop gericht om een landbouwsysteem te ontwikkelen dat vanaf de bodem gezond is, dat gezonde voedselproducten voortbrengt voor gezonde mensen en dat ook financieel gezond kan zijn. Het project wordt uitgevoerd door een samenwerkingsverband van Commonland, Kadaster, ReBuilT en De Coöperatieve Samenleving, Aequator en RHDHV (programmamanagement). Onder andere de gemeente Ede en Apeldoorn en de Provincie Gelderland ondersteunen het project (zie ook Tussen bodem en ondergrond 8 mei 2019).

Land, waarde en mens
‘Binnen dit programma’, licht Liesbeth Schipper van RHDHV toe, ‘stellen wij “land”, “waarde” en “mens” op een nieuwe manier binnen de gebiedsontwikkeling centraal. Voor “land” staan zes functies van de bodem centraal, die alle zes op voldoende niveau moeten functioneren, maar waarvoor ook integrale keuzes kunnen worden gemaakt in het gebied. De zes functies zijn waterhuishouding, klimaatregulatie (koolstofvastlegging), bodembiodiversiteit, mineralenkringloop, voedselproductie en landschap. Pas daarna kunnen “waarden” in het gebied opnieuw bepaald worden en nieuwe vormen van afspraken worden gemaakt tussen mensen’.

Workshops
‘In de eerste fase van het programma is een syntheserapport opgeleverd waarin het huidige systeem van landbouw, vanuit de drie perspectieven of oriëntaties (land, waarde en mens) is geanalyseerd. Ook zijn nieuwe initiatieven bekeken die elementen van een nieuw landbouwsysteem onderzoeken en/of implementeren. In de tweede fase staat de ontwikkeling van een nieuwe gebiedsbenadering centraal. Dat doet Verrijkende Landbouw in onder andere drie workshops in drie gebieden. Die workshop organiseren we samen met “Voor de Oogst van Morgen”, een “laboratorium” waarbinnen uiteenlopende partijen en mensen bijeenkomen om op basis van een gedeelde visie en intentie te ontdekken en samen innovatieve ideeën uit te testen en door te ontwikkelen’. 

Workshop in ‘De Valk’
‘In de eerste workshop is vanuit de oriëntatie “land” gekeken naar wat een volhoudbaar landbouwsysteem op een gezonde bodem kan zijn, met als gebiedscasus “De Valk” in Ede. De deelnemers werden gevormd door een binnenring van betrokkenen in het gebied: boeren, partijen, zoals de Voercoöperatie, gemeente en waterschap en een buitenring van geïnteresseerden, mensen uit andere gebieden en experts. De binnenring ging met een aantal bodemexperts aan de slag om vanuit het bodem- en watersysteem keuzes te maken en te ontwerpen aan de toekomst van De Valk. Uitgangspunt daarbij was om geheel opnieuw te beginnen en de eerdergenoemde zes functies in te gaan vullen’.

Mooi startpunt
‘In de workshop is geconstateerd dat kennis over de bodem en de functies die de bodem heeft een mooi startpunt vormen om naar een nieuw landbouwsysteem te zoeken. De methodische aanpak, waarbij voor de zes functies van de bodem informatie wordt geboden over de stand van zaken in het gebied en de mogelijkheden die er zijn om die functies te verbeteren, werkte effectief. Het werd ook duidelijk hoe belangrijk en veelzijdig het bodem en watersysteem is en hoe functies met elkaar samenhangen. In de volgende workshop, met als casus de Noardlike Fryske Wâlden, is gekeken naar wat een duurzamer bodem en watersysteem in de landbouw vraagt van nieuwe vormen van waardering, de verdeling van grond en mogelijkheden voor financiering. In de derde, laatste workshop hebben we het over nieuwe rollen in het landelijk gebied en over nieuwe organisatievormen en regels. Tot slot analyseren we de algemene regelgeving, het beleid en de kennisinfrastructuur die een nieuw landbouwsysteem mogelijk in de weg staan of juist andersom: een nieuw systeem kunnen helpen ontwikkelen. Daarvoor gaan we vanuit Verrijkende Landbouw ook een aanpalende analyse en verkenning uitvoeren voor de provincie Gelderland naar succes- en faalfactoren van gebiedsprocessen in landelijk gebied waar de provincie mee bezig is. Dit zal veel interessante inzichten opleveren!

Bij dit alles sluiten we aan op verschillende andere, landelijke programma’s, zodat we gezamenlijk aanbevelingen kunnen doen om de transitie naar een duurzamere landbouw te realiseren. In november, tijdens de grote UP-manifestatie, verwachten we deze aanbevelingen te kunnen presenteren.’