Wieke Pot: ‘Het denken in scenario’s en flexibele besluitvormingspaden is nog niet gangbaar’ – foto Eline Lorienne
Overheden en vooruitkijken
‘Overheden kunnen hun aanpassingsvermogen wel degelijk vergroten, kunnen toekomstgerichte, vooruitziende beslissingen nemen, ondanks korte termijn verkiezings- en budgetcycli’, stelt Wieke Pot vast. Vrijdag 9 oktober promoveerde zij aan de Wageningen University & Research (WUR) op het proefschrift Deciding for tomorrow, today. What makes governmental decisions about water infrastructure forward looking? ‘Lange termijnontwikkelingen nemen overheden, en ook de waterschappen, niet standaard mee in investeringsbesluiten. Het denken in scenario’s en flexibele besluitvormingspaden is nog niet gangbaar’, constateert Wieke Pot in haar onderzoek.
Vervanging infrastructurele waterwerken
Al tijdens haar studie bestuurskunde in Leiden trok de milieu richting Wieke Pot aan. Zij zag er de mogelijkheden in om de wetenschappelijke kennis in de praktijk te brengen. Na haar studie begon ze eerst bij de WUR als onderzoeker, waarna ze besloot meer met haar voeten in de modder te willen staan. Daarom ging zij aan de slag bij een adviesbureau en in het bedrijfsleven. Na vijf jaar begon het te kriebelen en benaderde ze haar voormalige werkgever bij de WUR voor samenwerkingsmogelijkheden. ‘Ik werd gepolst of ik wellicht wilde solliciteren op een promotieplek dat ging over de grote opgave dat veel water infrastructurele werken verouderd zijn, en dus moeten worden vervangen. Hoe kunnen besluiten worden genomen over investeringen op meer dan alleen actuele technische overwegingen? Op welke wijze kunnen deze beslissingen toekomstbestendig worden gemaakt?’ Het vraagstuk was geagendeerd door Rijkswaterstaat, maar, voegt Wieke Pot eraan toe, ‘is niet alleen iets van RWS, het speelt ook bij gemeenten en waterschappen.’ Met veel plezier begon Wieke aan dit onderzoek, waarbij ze van start ging met de analyse van de besluitvorming over de nieuwe zeesluis bij IJmuiden.
Slechts één besluit was vooruitziend
De bouw van de nieuwe, grotere zeesluis bij IJmuiden bleek een uitstekend praktijkvoorbeeld te zijn. ‘Ik ben gaan ontrafelen hoe het investeringsbesluit tot stand is gekomen. Daarvoor waren ontzettend veel gegevens beschikbaar. Van RWS, van de Provincie Noord-Holland, van het Havenbedrijf Amsterdam, noem maar op. Wat waren de gronden om tot die vervanging te besluiten? Van de zes belangrijkste besluiten die de investering mogelijk maakten, was er slechts één als vooruitziend te benoemen. De betrokken partijen redeneerden vanuit de huidige situatie en de huidige opgaven waarvoor ze zich gesteld zagen. Ze redeneerden vooral toe naar de noodzaak voor een nieuwe zeesluis op basis van de bestaande ‘fileproblemen’ en groter wordende schepen. Daar hielden ze stevig aan vast. Gelijk nuanceert Wieke Pot deze uitspraken. ‘Dat is ook goed te begrijpen. Enerzijds kiest de overheid automatisch voor waarden als veiligheid, ervaring en financiële zekerheid. Anderzijds heeft de overheid niet, zoals het bedrijfsleven, de drive om onderscheidend te willen zijn. Met als keerzijde dat innovatieve ontwikkelingen, of toekomstgerichte ingrepen, geen ruime krijgen’.
Organisatiescouts
Een van de aanbevelingen die Wieke Pot doet in haar proefschrift, is het aanstellen van organisatiescouts. ‘Mensen die ontwikkelingen kunnen signaleren, die visies kunnen toetsen, die samenwerkingskansen op bijvoorbeeld technologisch gebied zien. Die de markt volgen en met die kennis de overheid voeden. Die kunnen bijdragen aan een echt noodzakelijke verandering, namelijk te komen tot een samenspel van doelstellingen, toekomstverwachtingen en het managen van onzekerheden – de basis voor het ontwikkelen van een integrale visie. Een visie die open staat voor het idee dat het ook anders kan lopen. Die het aanpassingsvermogen vergroot. Scouts kunnen daarmee bijdragen aan de strategische wendbaarheid van overheidsorganisaties.’
Het proefschrift Deciding for tomorrow, today. What makes governmental decisions about water infrastructure forward looking? is te downloaden via: https://edepot.wur.nl/520563. Voor wie dat wil is de verdediging van Wieke Pot van haar proefschrift terug te zien op: https://weblectures.wur.nl/P2G/Player/Player.aspx?id=b7BmT5
