Jolinde Doornbos, student aan de opleiding Stedenbouwkundig Ontwerpen van de Hogeschool Saxion, is dinsdag 3 oktober door de deelnemers aan het Jaarcongres gekozen tot winnaar van de SIKB Studieprijs 2023. Zij heeft onderzoek verricht naar een antwoord op de vraag of een vitalere bodem in de stad bij kan dragen aan een verstedelijkingsopgave.
Dagvoorzitter Yvon van Mastrigt overhandigt de prijs aan Jolinde Doornbos – foto qmedia
Bouwen vanuit de Bodem
Jolinde Doornbos won met haar pitch een prijs van € 1000,- en, belangrijker, veel aandacht van potentiële werkgevers in de zaal.
In de zomer van 2024 hoopt ze af te studeren, vertelt ze. ‘En dan een baan, in de sfeer van landschap, bodem en ruimtelijke ordening. De combinatie van stedenbouw, bodem en creativiteit. Om op die wijze bij te dragen aan de grote opgave water en bodem sturend te laten zijn.’
Gebrek aan vitaliteit
De focus van haar onderzoek ligt op de bodem, de eerste 120 centimeter van de ondergrond, in het stedelijk gebied. Als basis is genomen de vraag om water en bodem sturend te maken bij ruimtelijke ontwikkelingen. De stadsbodem, aldus Doornbos, ‘heeft op dit moment weinig mogelijkheden om aan zijn vitaliteit te werken. Het werken aan de natuurlijke rol van de bodem, ook wel de intrinsieke waarde, wordt in de weg gezeten door bodems die een andere rol opgelegd hebben gekregen. Deze rollen kunnen zijn, zoals een constructieve rol, een faciliterende rol, een voorzienende rol of een conserverende rol’.
Natuurlijke rol onder druk
Ze vat haar onderzoek verder samen: ‘De natuurlijke rol komt in de stad weinig voor, omdat de belangen van een bodem met natuurlijke rol niet overeenkomen met de belangen van een constructieve en faciliterende rol. De opgave is om de constructieve- en faciliterende rol op een andere manier in te richten, waardoor de natuurlijke rol van de bodem de ruimte kan krijgen. Zo kan de bodem gaan werken aan zijn balans en vitaliteit. In het stedelijk gebied kan er enkel worden gestreefd naar een vitalere bodem. Een volledig vitale bodem kan hier niet worden gerealiseerd, omdat door het bouwen in de stad een laag van de bodem is verwijdert en de bodem regelmatig wordt omgewoeld. Met als gevolg dat de natuurlijke samenstelling van de bodem niet meer intact is. De bodem zal nooit meer in de staat terugkeren zoals deze ooit is ontstaan. Nederland heeft te maken met een grote verstedelijkingsopgave. Belangrijke opgaven waar de bodem een grote rol in speelt, zijn de energietransitie, de woningbouwopgave, de algehele ruimtevraag in de stad en de taak om Nederland klimaatadaptief te maken. Een vitalere bodem in de stad kan bijdragen aan deze verstedelijkingsopgaven’.
Vervolgstappen
‘Voor deze bijdrage zullen diverse stappen moeten worden ondernomen, zoals het vaststellen van de opgave in de stad, het vaststellen van de verdeling van de bodemrollen, het bepalen op welke plekken de bodem de natuurlijke rol krijgt en de rollen die voor de natuurlijke rol moeten wijken op een andere manier, die passend is als maatregel voor de verstedelijkingsopgave, een plek geven.
Daarbij moet rekening worden gehouden met de speerpunten voor een vitalere bodem: achtereenvolgens geen bodemroering, geen bodemverdichting, zoveel mogelijk open bodem en zorgdragen voor ondergrondse verbindingen.
Meerdere maatregelen kunnen zowel bijdragen aan een vitalere bodem in de stad en de verstedelijkingsopgave. Enkele voorbeelden zijn:
• het bovengronds brengen van kabels en leidingen;
• het beperken van de plek van de auto in de straat;
• het gebruik maken van bestaande funderingen;
• het verkleinen van private ruimte • het aanleggen van groene daken;
• stadslandbouw toepassen;
• tinyforests aanleggen;
• regenwater afkoppelen.
Bestaande en nieuwe stad
Dit zijn zowel maatregelen die in de bestaande stad als op een nieuwbouwlocatie toegepast kunnen worden. Voor een nieuwbouwlocatie zijn er tevens stappen te zetten richting een ruimtelijke ontwikkeling met een vitalere bodem. De speerpunten voor een vitalere bodem liggen ook bij dit proces ten grondslag. Het onderzoek Bouwen vanuit de Bodem – Hoe een vitalere bodem bij kan dragen aan een verstedelijkingsopgave kunt u hier downloaden: Bouwen vanuit de Bodem – onderzoek Jolinde Doornbos.
