Kijk verder dan alleen de chemische kwaliteit
‘Jaarlijks verplaatsen we in Nederland meer dan 50 miljoen kubieke meter grond. Een flink deel daarvan is bovengrond. De bovengrond die past in eigen project wordt hergebruikt, de grond die daarna over is, is domweg overtollig. De focus ligt namelijk op de aanleg van een weg, een woonwijk of een ruimtelijke opgave. Overtollige bovengrond wordt afgevoerd om bijvoorbeeld te worden toegepast in een ophoging of een diepe plas’. Ruud weet dat het nuttig en hoogwaardig toepassen van teelaarde niet altijd eenvoudig is. ‘Het bevat levende bodemorganismen, onkruiden, het heeft een teelthistorie. Soms zijn enkele stoffen aanwezig boven de achtergrondwaarde. Zeker ook kosten, transport en afstemrisico’s spelen een rol
Overtollige bovengrond uit projecten kan een grondstof zijn om de structuur, samenstelling en gezondheid van de bodem op een andere plaats te verbeteren. Maar dan moeten we naast aandacht voor de milieu-hygiënische kwaliteit ook kijken naar de landbouwkundige waarde, de fysische kwaliteit, de teelthistorie en het verhaal dat erbij hoort. Nu schieten we in de kramp wanneer uiterwaarden bovengrond een overschrijding aan koper of zink laat zien. Veel landbouwgrond heeft daar juist een tekort aan. Wettelijk gezien is het combineren niet toegestaan’.
Het behouden van bovengrond levert pure winst
Ruud van Uffelen geeft tal van voorbeelden die hergebruik van de bovengrond maar ook riviersediment zinvol maken. ‘Je kunt zanderige grond wat kleiiger maken waardoor het water en de voedingstoffen beter blijven hangen. Je kunt uitgeputte landbouwbodem opfrissen door er vrijkomende bovengrond van langjarig grasland op te brengen.
‘We moeten af van de eenzijdige focus op het realiseren van projecten en gaan zoeken naar een verbinding tussen onze maatschappelijke opgaven. Eigenlijk moeten we terug naar het gezonde verstand, werk met werk maken en verder kijken dan kosten en winst op de korte termijn. Kijk je op langere termijn en reken je ook aan de waarde van ecosysteemdiensten dan wordt er pure winst gemaakt met het zorgvuldig behouden en verzorgen van bovengrond! Natuurlijk blijven we controleren of grond niet een ongewenst verontreiniging is. Grond afkomstig van landbouwpercelen kan/moet grond voor landbouw blijven’.
Agrariërs verzorgen de bodem
‘In de huidige praktijk gaat ieder jaar ten minste twee miljoen m3 vruchtbare bovenlaag verloren. Laagwaardig wegwerken, toepassen in diepe plassen, doormengen of afdekken’ stelt Ruud van Uffelen vast. ‘Maar’, geeft hij aan, ‘het besef dat het anders moet begint te groeien’. Met de Provincie Gelderland en Rijkswaterstaat/Bodem+ werkt hij aan pilots om landbouwgrond te verbeteren met teelaarde uit infrastructuurprojecten; bodemengineering.
‘Daarbij blijkt het verhaal en het contact tussen de agrariërs belangrijker dan de analyseresultaten. Met het verhaal komt het vertrouwen. Landbouwers, veetelers, boomtelers en tuinders ontvangen de vrijkomende bovengrond met bodemliefde en aandacht. Uiteraard is de bedrijfsvoering ermee geholpen maar gelijktijdig kan die bovengrond door met het verlichten van onze maatschappelijke opgaven; voedsel, water, biodiversiteit, klimaat.
