In zijn recente oratie stelt stedenbouwkundige Frits Palmboom, verbonden aan de Van Eesterenleerstoel aan de TU/D, ‘dat de Nederlandse Delta in de loop der eeuwen is “omgebouwd” tot een “watermachine”. Deze machine stelt ons in staat de voeten droog te houden, maar heeft ook altijd te maken gehad met bijverschijnselen, na-ijleffecten en nieuwe bedreigingen. Zij wordt daarom voortdurend gereviseerd, in reactie op rampen, fouten en onbedoelde effecten’.
Palmboom wordt geciteerd in Modern wereldwonder, geschiedenis van de Deltawerken. Een nieuw boek met een nieuwe kijk, vanuit een breder perspectief over dit mammoetproject. Er worden zeven thema’s in behandeld: veiligheid, innovaties, waterhuishouding en ecologie, ruimtelijke ordening, regionale economische effecten, toerisme en recreatie en de Deltawerken als icoon van Nederland. De publicatie verbindt de rijke erfenis van de Deltawerken met de actuele opgaven voor het Deltagebied op wereldschaal. Aandacht voor de klimaatveranderingen, nieuwe bedreigingen voor de waterveiligheid en uiteenlopende ideeën over de juiste balans tussen veiligheid, zoetwatervoorziening en ecologische kwaliteit. Terecht wordt in de inleiding opgemerkt dat ‘de benaming Deltaplan een keurmerk [lijkt] te zijn geworden dat garant staat voor een grote ambitie en een veelomvattende en innovatie aanpak’.
Spekkoek van interventies
In Modern wereldwonder, geschiedenis van de Deltawerken wordt beschreven hoe wij een keur aan interventies hebben ontwikkeld, die we voortdurend vernieuwen. Het laat een enorme spekkoek zien van alle mogelijke ingrepen en oplossingen. Het toont ook ons adaptief vermogen. We blijken telkens weer in staat te zijn om een groot aantal opgaven bijeen te houden, factoren als ecologie, de kwaliteit van leven, onze culturele waarden, de harde en de zachte infrastructuur.
Ingegaan wordt onder andere ook op de rolverdeling. In 1957 veranderde de tot dan voornamelijk coördinerende en regelgevende rol van het Rijk nogal drastisch met de politieke bekrachtiging van de Deltawet, vier jaar later gevolgd door het Deltaplan. De rijksoverheid nam de regie, met Rijkswaterstaat als uitvoerend orgaan. Het opdrachtgeverschap voor waterkeringen en waterwerken kantelde van decentraal naar centraal. Rijkswaterstaat werd de toonaangevende bouwer. Enkele decennia later volgde een tweede kanteling; de tot dan altijd technisch van aard en gericht op weerstand opgestelde plannen (hogere dijken en grote waterstaatswerken) veranderde in de jaren negentig in een denken over de ruimtelijke component en over veerkracht: anders omgaan met water. In de eeuwige golfbeweging die dan weer tegen het water, dan weer met het water probeert te leven, werd toen gekozen voor leven met het water.
Integraal waterbeheer
Tot slot van deze zeer lezenswaardige en informatie uitgave komt de transitie naar integraal waterbeheer aan de orde. Geconstateerd wordt dat de uitvoering van het Deltaplan alleen kon slagen door netwerken te smeden tussen overheid, kennisinstituten en marktpartijen. Dat versterkte daarnaast ook het innovatief vermogen van de waterbouwsector, waardoor bedrijven hun opgedane expertise ook in het buitenland te gelde konden maken. Voor het hoogwatersysteem dat in Louisiana moest worden gebouwd, na de verwoestende orkaan Katrina, werd de Maeslantkering als voorbeeld genomen. En sinds 2006 zijn de beheerders van stormvloedkeringen in een groot aantal landen verenigd in het I-STORM netwerk om daarin kennis en ervaringen met elkaar te delen en techniek en werkwijzen te reviewen.
Modern wereldwonder, geschiedenis van de Deltawerken is een rijke toevoeging aan de vele eerder verschenen boeken over de Deltawerken. Het geeft een dieper inzicht in de opgaves, keuzes en dilemma’s die zich in de Deltalanden, wereldwijd, voordoen en de oplossingen die zijn gekozen.
Modern wereldwonder – Geschiedenis van de Deltawerken | Willem van der Ham, Eric Berkers, Paul Brusse, Hans Buiter, Alex van Heezik en Bert Toussaint | ISBN 9789024423736 | Paperback, 448 pagina’s, € 39,90.